مکان هاى مکروه براى اقامه نماز

1 - حمام .

2 - زمین نمک زار.

3 - مقابل درى که باز است .

4 - جاده ، خیابان و کوچه ؛ اگر براى کسانى که عبور مى کنند زحمت نباشد و اگر زحمت باشد، حرام است ، ولى نماز باطل نیست .

5 - مقابل آتش و چراغ .

6 - آشپزخانه و هر کجا که کوره آتش باشد.

7 - مقابل چاه و چاله اى که محل بول است .

8 - روبروى عکس و مجسمه انسان یا حیوان ، مگر آن که روى آن پرده بکشند.

9 - جایى که عکس باشد؛ هر چند روبروى نمازگزار نباشد.

10 - اطاقى که شخص جنب در آن باشد.

11 - مقابل قبر، روى قبر و بین دو قبر.

12 - قبرستان .⁽¹⁾

13 - رختکن حمام .

14 - محل ریختن زباله .

15 - محل کشتن گوسفند و امثال آن .

16 - جایى که در آن ادرار مى کنند؛ هر چند پشت بام باشد.

17 - محلى که مخصوص نگه داشتن مسکرات است .

18 - محل استراحت شتر، اسب ، قاطر، الاغ ، گاو و گوسفند.

19 - روى لانه مورچه .

20 - مجراى آب ؛ هر چند فعلا احتمال آمدن آب داده نشود.

21 - در سرزمینى که در قرون گذشته عذاب خدا در آن جا نازل شده است .

22 - روى یخ و برف .

23 - آتشکده زرتشتیان ، بلکه در هر مکانى که براى افروختن آتش درست شده باشد.

24 - مقابل قرآن و کتابى که باز باشد.

25 - مقابل دیوارى که رطوبت مستراح در آن ظاهر شده باشد، مگر آن که آن را بپوشانند.⁽²⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-توضیح المسائل ، م 898. 

2-ترجمه تحریرالوسیله ، ج 2، ص 234.

ترتیب اولویت مساجد از نظر ثواب

1 - مسجدالحرام .

2 - مسجدالنبى در مدینه منوره .

3 - مسجد بیت المقدس

4 - مسجد جامع هر شهر.

5 - مسجد محله .

6 - مسجد بازار.(1)

- خواندن نماز در حرم امامان علیهم السلام مستحب ، بلکه بهتر از مسجد است و خواندن نماز در حرم امیرالمومنین (علیه السلام ) برابر با دویست هزار نماز است .(2)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-توضیح المسائل ، م 893. 

2-توضیح المسائل ، م 895.

مکروهات مربوط به مسجد

1 - عبور از مسجد به عنوان محل عبور، بدون آن که در آنجا نماز بخواند.(1) 

2 - انداختن آب بینى و دهان در مسجد.(2)

3 - بالا بردن مناره ها بالاتر از پشت بام مسجد.(3) 

4 - خوابیدن در مسجد، مگر در حال ناچارى .(4)

5 - فریاد زدن در مسجد و صدا را بلند کردن ، مگر براى اذان .(5)

6 - خرید و فروش در مسجد.(6) 

7 - خواندن شعرى که نصیحت و مانند آن نباشد(7) و سخن گفتن از امور دنیا در مسجد.(8) 

8 - طلب کردن گمشده اى در مسجد.(9)

9 - رفتن به مسجد براى کسى که پیاز، سیر و مانند اینها را خورده است و بوى دهانش مردم را اذیت مى کند.

10 - راه دادن بچه (بچه غیر ممیز و بچه اى که اطمینان به طهارت او نیست ) و راه دادن دیوانه هم به مسجد مکروه است .(10) 

11 - نقاشى چیزهایى که روح ندارد، مثل گل و بوته در مسجد.(11) 

12 - کراهت دارد موقعى که امام جماعت مشغول به نماز واجب است و یا نماز جماعت در حال اقامه یا در شرف اقامه است ، نماز تحیت خوانده شود.(12) 

13 - بلند ساختن دیوار مساجد، بلندتر از معمول و عرف ، مکروه است .(13) 

14 - کشتن شپش در مسجد مکروه است و اگر آن را بکشد، باید با ریختن خاک آن را دفن کند.(14) 

15 - ساختن تیر و تراشیدن آن در مسجد مکروه است .(15) 

16 - اگر همسایه مسجد عذرى نداشته باشد، مکروه است در غیر مسجد نماز بخواند.(16) 

17 - قضاوت کردن در مسجد کراهت دارد. زیرا ممکن است قاضى خطا کند؛ در حالى که مسجد مکان شریفى است که سزاوار است در آن خطا واقع نشود. اما این که حضرت على (علیه السلام ) در مسجد کوفه محلى براى قضاوت داشتند به خاطر آن است که ایشان معصوم بودند و خطایى از او سر نمى زد.(17) البته شاید هم بتوان گفت که قضاوتى مکروه است که با کشمکش ، سر و صدا، فحش و ناسزا همراه باشد یا قضاوتى مکروه است که دائمى باشد و یا قضاوتى که قاضى فقط به جهت آن به مسجد بیاید.(18) 

18 - تعطیل کردن مساجد مکروه است .(19)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-عروة الوثقى ، ج 1، فصل 15 کتاب الصلاة ، ص 600. 

2-عروة الوثقى ، ج 1، فصل 15 کتاب الصلاة ، ص 600. 

3- عروة الوثقى ، ج 1، فصل 15 کتاب الصلاة ، ص 600. 

4-عروة الوثقى ، ج 1، فصل 15 کتاب الصلاة ، ص 600. 

5-عروة الوثقى ، ج 1، فصل 15 کتاب الصلاة ، ص 600. 

6-عروة الوثقى ، ج 1، فصل 15 کتاب الصلاة ، ص 600. 

7- توضیح المسائل ، م 914. 

8- عروة الوثقى ، ج 1، فصل 15 کتاب الصلاة ، ص 600. 

9-توضیح المسائل ، م 914. 

10- توضیح المسائل ، م 915. 

11- توضیح المسائل ، م 908. 

12- النضید، ج 2، ص 137. 

13- النضید، ج 2، ص 142. 

14- النضید، ج 2، ص 142. 

15-النضید، ج 2، ص 143. 

16-توضیح المسائل ، م 896. 

17-النضید، ج 2، ص 143. 

18-النضید، ج 2، ص 143. 

19- ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 233، مساءله 17.

آداب مسجد

1 - رفتن به مسجد با حالت وقار و آرامش .

2 - در وقت بیرون رفتن از خانه به قصد مسجد بگوید: بسم اللّه الذى خلقنى فهو یهدین والذى هو یطعمنى و یسقین و اذا مرضت فهو یشفین والذى یمیتنى ثم یحیین والذى اءطمع اءن یغفرلى خطیئتى یوم الدین رب هب لى حکما و اءلحقنى بالصالحین واجعل لى لسان صدق فى الاخرین واجعلنى من ورثة جنة النعیم واغفر لاءبى به نام خدایى که مرا آفرید، پس ‍ مرا راهنمایى کرد و به من خوراک داد و به من آب نوشاند و چون بیمار شدم ، شفایم بخشید؛ آن که مرا بمیراند و سپس زنده ام کند و آن که طمع دارم تا گناهانم را در روز جزا بیامرزد. پروردگارا! مقامى به من ببخش و مرا به نیکان برسان و براى من زبان راستگویى در پسینیان مقرر کن ! مرا از وارثان بهشت پر از نعمت قرار بده و پدرم را بیامرز!(1) .

3 - هنگام داخل شدن در مسجد ته کفش و چیزهایى که همراه دارد، مثل عصا و... را نگاه کند تا نجاستى به آن نباشد.(2) 

4 - هنگام داخل شدن در مسجد، اول پاى راست را بگذارد.(3) 

5 - هنگام داخل شدن در مسجد بگوید: بسم اللّه و بالله و من اللّه و الى اللّه و خیر الاءسماء کلها لله توکلت على اللّه و لا حول و لا قوة الا بالله اللهم صل على محمد و آل محمد وافتح لى اءبواب رحمتک و توبتک و اءغلق عنى اءبواب معصیتک واجعلنى من زوارک و عمار مساجدک و ممن یناجیک فى اللیل و النهار و من الذین هم فى صلواتهم خاشعون و ادحرعنى الشیطان الرجیم و جنود ابلیس اءجمعین به نام خدا، به ذات خدا، از خدا و به سوى خدا و بهترین نام ها همه از آن خداست . توکل مى کنم بر خدا جنبش و نیرویى نیست ، مگر به وسیله خدا. خدایا! بر محمد و آل محمد رحمت بفرست و درهاى رحمت و توبه ات را بر من بگشا و درهاى گناه را بر من ببند و مرا از زائرانت و آبادکنندگان مسجدهایت و از کسانى که تو را در شب و روز راز مى گویند و از کسانى که در نمازشان خاشع اند، قرار بده و از من شیطان رجیم و لشکر ابلیس را جمیعا بران !(4) .

6 - قبل از نشستن در مسجد، نماز تحیت (که حداقل دو رکعت است ) بخواند؛(5) به قصد تحیت و احترام مسجد. البته اگر نماز واجب یا مستحب دیگرى هم خوانده شود کافى است ؛(6) حتى اگر چند دفعه هم داخل مسجد شود، مستحب است که در هر دفعه نماز تحیت بخواند، اگر چه فاصله دفعات با یکدیگر خیلى کم باشد.(7) 

7 - مستحب است کسى که به مسجد مى رود لباس پاکیزه و قیمتى بپوشد و خود را خوش بو نماید.(8) 

8 - موقع بیرون آمدن از مسجد، اول پاى چپ را بیرون بگذارد.(9) 

9 - بهتر است نمازگزار از همه زودتر وارد مسجد شود و دیرتر از همه خارج شود.(10) 

10 - تمیز کردن مسجد و روشن کردن چراغ آن .(11)

11 - مستحب است که زن در خانه اش نماز بخواند و فضیلتش بیشتر از نماز در مسجد است ، مگر این که خود را کاملا از نامحرم حفظ کند که در این صورت بهتر است در مسجد نماز بخواند.(12) 

12 - ساختن مسجد و تعمیر مسجدى که رو به خرابى باشد، مستحب است .(13) 

13 - مستحب است که مسجد را بى سقف بسازند یا لااقل قسمتى از آن را بى سقف بسازند.(14) 

14 - مستحب است که وضوخانه و مستراح در بیرون مسجد باشد.(15) 

15 - ساختن مناره براى اذان گفتن مستحب است . (البته در کنار دیوار مسجد و متصل به آن ، نه در وسط مسجد).(16)

16 - مستحب است که مناره بلندتر از دیوار مسجد (پشت بام مسجد) ساخته نشود، بلکه مساوى با آن باشد.(17) 

17 - زیاد به مسجد رفتن و رفتن به مسجدى که نمازگزار ندارد، مستحب است .(18) 

18 - غذا نخوردن ، مشورت نکردن ، همسایه نشدن ، زن نگرفتن و زن ندادن به کسى که در مسجد حاضر نمى شود از مستحبات مى باشد.(19)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 42. 

2- النضید، ج 2، ص 136. 

3- حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 42. 

4-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 43. 

5- النضید، ج 2، ص 136. 

6-توضیح المسائل ، م 913. 

7- النضید، ج 2، ص 136. 

8- توضیح المسائل ، م 912. 

9- توضیح المسائل ، م 912. 

10- توضیح المسائل ، م 912. 

11- توضیح المسائل ، م 912. 

12- توضیح المسائل ، م 849. 

13- توضیح المسائل ، م 911. 

14- النضید، ج 2، ص 133. 

15-النضید، ج 2، ص 133. 

16-النضید، ج 2، ص 134. 

17-النضید، ج 2، ص 135. 

18-توضیح المسائل ، م 896. 

19- النضید، ج 2، م 897.

مکروهات وضو

1 - کمک گرفتن از دیگران در مقدمات قریبه وضو؛ مثل ریختن آب در دست وضو گیرنده .

2 - وضو گرفتن در محل استنجا؛ مثلا در توالت .

3 - وضو گرفتن از ظرفى که طلاکوب یا نقره کوب است یا نقش صورت بر آن مى باشد.

وضو گرفتن با آب هاى زیر مکروه مى باشد:

الف ) آبى که در آفتاب گرم شده باشد.

ب ) آبى که در غسل واجب به کار رفته باشد.

ج ) آب متعفن .

د) آب چاهى که حیوانى در آن افتاده قبل از کشیدن آب چاه به مقدار معین .

ه ) آبى که در آن مار یا عقرب یا قورباغه مرده باشد.

و) آب نیم خورده زن حائض .

ز) آب نیم خورده موش ، اسب ، قاطر، الاغ و حیوان نجاستخوار و مردارخوار، بلکه آب نیم خورده همه حیوانات حرام گوشت (1).

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-عروة الوثقى ، ج 1، ص 200 تا 202.

آداب وضو

1 - مستحب است که مصرف آب بیش از یک مد نباشد؛ (حدود 750 گرم )(1)

2 - مسواک کردن ؛ هر چند با انگشت باشد(2). بهتر است که با شاخه سبز شاخه اى که هنوز خشک نشده است ، مسواک نمود. (چوب ادراک )(3) چرا که مسواک نمودن ، دهان را پاکیزه ، بلغم را برطرف و حافظه را زیاد مى کند و باعث خشنودى حق تعالى است . گفته اند که دو رکعت نماز بعد از مسواک زدن از هفتاد رکعت نماز به غیر مسواک با فضیلت تر است (4)).

3 - اگر از ظرف وضو مى گیرد، آن را سمت راست خود قرار دهد و رو به قبله بنشیند(5).

4 - وقتى نگاهش به آب افتاد این دعا را بخواند: الحمدلله الذى جعل الماء طهورا و لم یجعله نجسا؛ حمد و سپاس شایسته خدایى است که آب را پاک کننده قرار داد و آن را نجس و ناپاک نساخت (6).

5 - گفتن نام خدا ؛ (بسم اللّه و بالله )(7).

6 - شستن دست ها قبل از شروع وضو(8) و گفتن : اللهم اجعلنى من التوابین و اجعلنى من المتطهرین ؛ خدایا مرا از توبه کاران و از پاکیزه کنندگان قرار بده (9).

7 - سه بار مضمضه کردن (گرداندن آب در دهان ). بهتر است که آب را بیرون بریزد(10) و بگوید: ((اللهم لقنى حجتى یوم القاک و اطلق لسانى بذکراتخدایا دلیلم را روزى که ملاقات مى کنم تو را به دهانم گذار و زبانم را به ذکر خودت گویا کن !))(11)

8 - سه بار استنشاق کردن ؛ یعنى آب در بینى کردن و بیرون ریختن و بگوید: اللهم لاتحرم على ریح الجنة واجعلنى ممن یشم ریحها و روحها و طیبها؛ خدایا بوى بهشت را بر من حرام مکن و مرا از کسانى قرار بده که بو، نسیم و عطر بهشت را مى بویند.(12)

9 - دو بار شستن صورت و دست ها(13).

10 - هنگام شستن صورت بگوید: اللهم بیض وجهى یوم تسود الوجوه و لاتسود وجهى یوم تبیض الوجوه خدایا مرا رو سفید کن روزى که صورت ها سیاه مى شوند و سیاه مکن رویم را روزى که چهره ها سفید مى شوند!))(14)

11- با دست راست یک کف آب بردارد و در کف دست چپ بریز و سپس ‍ روى دست راست بریزد(15) و بگوید: اللهم اعطنى کتابى بیمینى و الخلد فى الجنان ظهرى و لا تجعلها مغولة الى عنقى و اءعوذ الى عنقى و اءعوذ بک من مقطعات النیران ؛ خدایا نامه اعمالم را به دست چپم مده و آن را از پشتم نیز مده و آن را به گردنم نبند! پناه مى برم به تو از تکه هاى آتش !))(16)

13 - مردها در شستن اول ، آب را بر پشت آرنج بریزند و در شستن دوم بر پیش آرنج قسمت داخلى بریزند؛ بر عکس زن ها(17).

14 - مستحب است که آب روى قسمت بالاى آرنج ریخته شود(18).

15 - مستحب است که آب را بر عضو بریزد، نه عضو را در آب فرو ببرد.

16 - مستحب است که هنگام شستن ، دست را بر اعضا بکشد؛ هر چند بدون کشیدن دست ، شسته شود.

17 - مستحب است که هنگام شستن صورت ، چشم ها را باز بگذارد(19).

18 - مستحب است که در موقع مسح سر بگوید: اللهم غشنى رحمتک و برکاتک ؛ خدایا رحمت و برکاتت مرا فرا گیرد!

19 - سزاوار است که هنگام مسح پاها بگوید: اللهم ثبتنى على الصراط یوم تزل الاقدام واجعل سعیى فیما یرضیک عنى یا ذاالجلال و الاکرام خدایا مرا بر صراط پا بر جا بدار؛ روزى که پاها بلغزد و سعى و تلاش مرا در راهى قرار بده که از من بپسندى اى صاحب جلال و اکرام !

20 - مستحب است که بعد از اتمام وضو، بگوید: 

اللهم انى اسئلک تمام الوضوء و تمام الصلوة و تمام رضوانک و الجنه . الحمداللّه رب العالمین خدایا از تو درستى وضو و نماز و کمال رضوان و بهشت را مى خواهم . حمد براى خداست ؛ خدایى است که پروردگار جهانیان است .

21 - خواندن سوره قدر؛ سه مرتبه بعد از وضو.

22 - استعمال بوى خوش (20).

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-عروة الوثقى ، ج 1، فصل فى بعض مستحبات الوضوء، ص 198 تا 200. 

2-عروة الوثقى ، ج 1، فصل فى بعض مستحبات الوضوء، ص 198 تا 200. 

3- النضید، ج 1، ص 120 کتاب الطهارة . 

4-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 36. 

5-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 36. 

6-مفاتیح الجنان ، ص 36. 

7- النضید، ج 1، ص 120. 

8- عروة الوثقى ، ج 1، فصل فى بعض مستحبات الوضوء، ص 198 تا 200. 

9-توضیح المسائل ، م 264. 

10- النضید، ج 1، ص 120. 

11-مفاتیح الجنان ، ص 38. 

12- مفاتیح الجنان ، ص 38. 

13- النضید، ج 1، ص 120. 

14- حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 38. 

15- عروة الوثقى ، ج 1، فصل فى بعض مستحبات الوضوء، ص 198 تا200. 

16-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 39. 

17- النضید، ج 1 ص 120. 

18-عروة الوثقى ، ج 1، ص 198 تا 200. 

19-عروة الوثقى ، ج 1، ص 198 تا 200. 

20-مفاتیح الجنان .