تعقیبات مخصوص نماز صبح

تعقیب نماز صبح بیشتر از سایر نمازهاست .

از حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل است که هر کس از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مصلاى خود قرار گیرد و به تعقیب مشغول باشد، خدا او را از آتش دوزخ مستور مى گرداند. همچنین در حدیثى دیگر فرموده اند که ثواب حج ، براى او نوشته مى شود.⁽¹⁾

تعقیبات نماز صبح عبارتند از:

1 - گفتن هفتاد مرتبه استغفر اللّه ربى و اتوب الیه .⁽²⁾

2 - خواندن یازده مرتبه سوره ((قل هو اللّه احد)).⁽³⁾

3 - گفتن صد مرتبه ماشاءا کان لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم آنچه خدا خواست مى شود و نیست جنبش و توانى ، جز از خداى والا و بزرگ .⁽⁴⁾

4 - خواندن سوره قدر؛ از امام محمد باقر (علیه السلام ) نقل شده است که هر کس هفت مرتبه سوره قدر را بخواند، بعد از طلوع فجر، هفتاد صف از ملائکه هفتاد صلوات بر او بفرستند و هفتاد مرتبه بر او ترحم کنند.⁽⁵⁾

5 - گفتن ده مرتبه سبحان اللّه العظیم و بحمده و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم .⁽⁶⁾

6 - خواندن صد مرتبه بسم اللّه الرحمن الرحیم لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم .⁽⁷⁾

7 - از حضرت امام صادق (علیه السلام ) روایت شده است که هر کس بعد از نماز صبح و پیش از تکلم بگوید: ((رب صل على محمد و اءهل بیته )) خداوند روى او را از آتش جهنم نگاهدارد.⁽⁸⁾ 

8 - مستحب است که مسافر، بعد از هر نماز شکسته ، سى مرتبه بگوید:سبحان اللّه و الحمد لله و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر، بلکه بهتر است شصت مرتبه این ذکر را بگوید.⁽⁹⁾

براى آگاهى از تعقیبات نماز ظهر، عصر، مغرب و عشا به کتابهاى مفصل دعا و مفاتیح الجنان رجوع نمایید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 126 و ص 129. 

2- حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 130. 

3- حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 130. 

4-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 131. 

5-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 133. 

6-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 135. 

7- حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 138. 

8- حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 150. 

9-توضیح المسائل ، م 1369.

تعقیبات نماز

از حضرت على (علیه السلام ) منقول است که هر کس از شما از نماز فارغ شد باید دستها را بلند کند به سوى آسمان و خود را در دعا به تعب افکند.⁽¹⁾ 

1 - مستحب است که انسان بعد از نماز، مقدارى مشغول تعقیب و خواندن ذکر و دعا و قرآن شود.⁽²⁾

2 - بهتر است انسان پیش از آنکه از جاى خود حرکت کند و وضو، غسل و تیمم او باطل شود، رو به قبله تعقیب را بخواند.⁽³⁾ 

3 - مستحب است که تعقیب هایى که بسیار سفارش شده است را بخواند؛ مثل تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) (34 مرتبه اللّه اکبر، 33 مرتبه الحمدلله ، 33 مرتبه سبحان اللّه ).⁽⁴⁾ 

4 - مستحب است که انسان بعد از نماز، سجده شکر نماید و بهتر آن است که در سجده شکر صد مرتبه یا سه مرتبه یا یک مرتبه ((شکرا لله )) یا ((شکرا))یا ((عفوا)) بگوید.⁽⁵⁾ 

5 - مستحب است که انسان بعد از تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) یک مرتبه ((لا اله الا اللّه )) بگوید.⁽⁶⁾ 

6 - مستحب است که براى خواندن تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام ) از تسبیح تربت امام حسین (علیه السلام ) استفاده کند.⁽⁷⁾ 

7 - مستحب است که انسان براى خواندن تسبیح حضرت زهرا (علیها السلام )، از رشته تسبیح کبود (به رنگ آسمان ) استفاده کند.

8 - مستحب است که نمازگزار بعد از اتمام نماز، سه مرتبه دست را تا روبروى صورت بلند کرده و به زانو (یا نزدیک زانو) برگرداند و با هر یک مرتبه ، یک بار ((اللّه اکبر)) بگوید.⁽⁸⁾ 

9 - مستحب است که انسان بعد از بلند کردن دست ها براى دعا آنها را بر سر و روى خود بکشد.⁽⁹⁾ 

چرا که مروى است از امام باقر (علیه السلام ) که هر بنده اى که دستها را به سوى خدا بلند کند، حق تعالى شرم مى کند که دستهاى او را خالى برگرداند...⁽¹⁰⁾ 

10 - مستحب است که نمازگزار بعد از نماز، پیش از آنکه پاهاى خود را بگرداند، سه مرتبه این دعا را بخواند که خدا گناهان او را بیامرزد؛ اگر چه در زیاد بودن مانند کف دریا باشد. استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القیوم ذوالجلال و الاکرام و اتوب الیه .⁽¹¹⁾

11 - سنت است که بعد از نماز گفته شود: اللهم صل على محمد و آل محمد و اءجرنى من النار و اءدخلنى الجنة و زوجنى الحور العین خدایا! رحمت فرست بر محمد و آل محمد و پناهم ده از آتش و داخل کن مرا در بهشت و تزویج ده مرا با حورالعین .⁽¹²⁾ 

12 - مستحب است که نمازگزار بعد از نماز، آیه الکرسى ، سوره و آیه هایى را که در روایات توصیه شده است ، بخواند.⁽¹³⁾ 

13 - مستحب است که نمازگزار بعد از نماز صبح ، ده مرتبه بگوید: سبحان اللّه العظیم و بحمده و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم ⁽¹⁴⁾

14 - مستحب است که بعد از هر نمازى ، تسبیحات اربعه خوانده شود.

شیخ طوسى و ابن بابویه و حمیرى به سندهاى صحیح ، از حضرت امام صادق (علیه السلام ) روایت کرده اند که روزى رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) به اصحاب خود فرمودند: آیا اگر آنچه دارید از جامه ها و ظرفها و جمع کنید و بر روى هم بگذارید به آسمان مى رسد؟ گفتند: نه یا رسول اللّه (صلى الله علیه و آله و سلم )؛ حضرت فرمودند: آیا مى خواهید تعلیم کنم به شما چیزى را که اصلش در زمین است و شاخه هایش در آسمان . گفتند: بلى یا رسول اللّه (صلى الله علیه و آله و سلم )! حضرت در ادامه فرمودند: بعد از هر نماز سى نوبت بگویید: سبحان اللّه و الحمدلله و لا اله الا اللّه واللّه اکبر⁽¹⁵⁾.

15 - مستحب است که بعد از نماز گفته شود: یا من یفعل ما یشاء و لا یفعل ما یشاء اءحد غیره .

(اى کسى که انجام مى دهد هر چه را مى خواهد و انجام نمى دهد کسى جز او هر چه را که او بخواهد)⁽¹⁶⁾.

16 - حضرت امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: هر کس بعد از فارغ شدن از نماز پیش از آنکه زانوهاى خود را از جاى حرکت دهد، ده مرتبه این تهلیل را بخواند، حق تعالى چهل هزار هزار (چهل میلیون ) گناه او را محو کرده و چهل هزار هزار (چهل میلیون ) حسنه براى او مى نویسد و چنان باشد که دوازده مرتبه قرآن را ختم کرده باشد: اشهد ان لا الا اللّه وحده لا شریک له الها واحدا اءحدا صمدا لم یتخذ صاحبة و لا ولدا گواهى مى دهم که نیست معبود بر حقى جز خداى یکتا که شریک ندارد. معبود یگانه اى است و یکى است ، بى نیاز است و براى خودش همسر و فرزندى نمى گیرد.⁽¹⁷⁾ 

در فضیلت این تهلیل ، روایات بسیار وارد شده است ؛ خصوصا در تعقیب نماز صبح ، شام و هنگام طلوع و غروب آفتاب .⁽¹⁸⁾ 

17 - مستحب است که انسان بعد از نماز ریش خود را با دست راست خود گرفته و دست چپ را به سوى آسمان گشوده سه مرتبه بگوید: یا ذاالجلال و الاکرام ارحمنى من النار پس سه مرتبه بگوید: اءجرنى من العذاب الاءلیم و سپس هر دو دست را به سوى آسمان گشوده سه مرتبه بگوید: یا عزیز یا کریم یا رحمن یا غفور یا رحیم و سپس پشت دست ها را به سوى آسمان بگرداند و سه مرتبه بگوید: ((اءجرنى من العذاب الاءلیم )) پس بگوید: و صلى اللّه محمد و آله و الملائکه و الروح ⁽¹⁹⁾.

18 - گر کسى بعد از نماز مغرب ، سه مرتبه آیات زیر را بخواند، آنچه از ثواب در روز گذشته از او فوت شده باشد در مى یابد و نمازش قبول مى گردد و اگر کسى بعد از هر نماز واجب و مستحب آن را بخواند، براى او به عدد تمام ستارگان آسمان و قطرات باران و برگ درختان و ذرات خاک زمین ، حسنات نوشته مى شود و هنگامى که بمیرد به هر حسنه ، ده حسنه در قبر به او داده مى شود: فسبحان اللّه حین تمسون و حین تصبحون و له الحمد فى السموات و الارض و عشیا و حین تظهرون یخرج الحى من المیت و یخرج المیت من الحى و یحیى الارض بعد موتها و کذلک تخرجون سبحان ربک رب العزه عما یصفون و سلام على المرسلین و الحمدلله رب العالمین منزه است خدا، هنگامى که شب و هنگامى که صبح مى کنید و حمد از آن اوست در آسمانها و زمین و شب هنگام و نیمه روز شما. خارج مى کند زنده را از مرده و مرده را از زنده و زنده مى کند زمین را بعد از مردنش و شما همچنان بیرون مى آیید. منزه باد پروردگارت ! پروردگار عزت ، از آنچه وصف کنند و درود بر رسولان و حمد از آن خداست ، پروردگار جهانیان .⁽²⁰⁾

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 61. 

2- توضیح المسائل ، م 1122. 

3- توضیح المسائل ، م 1122. 

4- توضیح المسائل ، م 1122. 

5-توضیح المسائل ، م 1123. 

6-حاشیه مفاتیح الجنان ، آداب تسبیح حضرت زهرا(س )، ص 70. 

7-حاشیه مفاتیح الجنان ، آداب تسبیح حضرت زهرا(س )، ص 71. 

8-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 76. 

9-حاشیه مفاتیح الجنان ، آداب تسبیح حضرت زهرا(س )، ص 79. 

10-حاشیه مفاتیح الجنان ، آداب تسبیح حضرت زهرا(س )، ص 79. 

11-حاشیه مفاتیح الجنان ، آداب تسبیح حضرت زهرا(س )، ص 80. 

12-حاشیه مفاتیح الجنان ، آداب تسبیح حضرت زهرا(س )، ص 86. 

13-حاشیه مفاتیح الجنان ، آداب تسبیح حضرت زهرا(س )، ص 89. 

14-حاشیه مفاتیح الجنان ، آداب تسبیح حضرت زهرا(س )، ص 94. 

15-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 96. 

16-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 101. 

17-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 101. 

18-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 102. 

19-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 103. 

20-حاشیه مفاتیح الجنان ، ص 120.

آداب مخصوص زنان در نماز

1 - مستحب است که زن خود را با زیور آلات بیاراید.⁽¹⁾ 

2 - مستحب است که خضاب داشته باشد.

3 - مستحب است که صدایش را پنهان کند.⁽²⁾ 

4 - مستحب است که در حال ایستاده ، پاها را به هم بچسباند.⁽³⁾

5 - مستحب است که با دست خود پستان ها را به سینه بچسباند.⁽⁴⁾

6 - مستحب است که در حال رکوع ، دست را بر روى ران ها بگذارد.⁽⁵⁾

7 - مستحب است که در رکوع زانوها را همچون مردان ، تا به آخر به عقب نبرد.⁽⁶⁾

8 - مستحب است که وقتى مى خواهد به سجده برود، اول بنشیند.⁽⁷⁾

9 - مستحب است که در هنگام سجده ، شکم و سینه را بر زمین انداخته و مانند مردان ، تجافى نکند.⁽⁸⁾

10 - مستحب است که در هر بار نشستن ، به حالت تربع بنشیند؛ یعنى پاى راست را زیر ران چپ و پاى چپ را زیر ران راست بگذارد. (به اصطلاح چهار زانو بنشیند).⁽⁹⁾

11 - مستحب است که زن ها در وقت خواندن تشهد، ران ها را به هم بچسبانند.⁽¹⁰⁾

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 273، م 10. 

2- ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 274. 

3- ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 274. 

4-ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 274. 

5-ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 274. 

6-ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 274. 

7- ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 274. 

8- ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 274. 

9-ترجمه تحریرالوسیله ، ج 1، ص 274. 

10- توضیح المسائل ، م 1104.

مستحبات قنوت

1 - مستحب است که انسان در هر نماز واجب و مستحب ، پیش از رکوع رکعت دوم ، قنوت بخواند.⁽¹⁾ 

2 - خواندن قنوت پیش از رکوع در نماز وتر مستحب است .⁽²⁾ 

3 - مستحب است که نمازگزار هنگام قنوت ، دستها را تا مقابل صورت بلند نماید.

4 - مستحب است که کف دست ها را رو به آسمان گرفته و به قصد رجاء، انگشتان دست ها را به جز ابهام ، به هم بچسباند.

5 - مستحب است که هر دو کف دست ، پهلوى هم و متصل به هم قرار گیرد.⁽³⁾ 

6 - مستحب است که نگاه انسان در هنگام قنوت ، به کف دستهایش ‍ باشد.⁽⁴⁾ 

7 - مستحب بلکه بهتر است در قنوت گفته شود: لا اله الا اللّه الحلیم الکریم لا اله الا اللّه العلى العظیم سبحان اللّه رب السموات السبع و رب الاءرضین السبع و ما فیهن و ما بینهن و رب العرش العظیم و الحمد لله رب العالمین .⁽⁵⁾

8 - مستحب است که قنوت بلند خوانده شود؛ ولى در نماز جماعت اگر امام جماعت صداى او را بشنود بلند خواندن قنوت ، مستحب نیست .⁽⁶⁾ 

9 - اگر نمازگزار قنوت را فراموش کرده و پیش از آن که به اندازه رکوع خم شود یادش بیاید، مستحب است که بایستد و قنوت را بخواند.⁽⁷⁾ 

10 - مستحب است که اگر نمازگزار در رکوع ، یادش بیاید که قنوت را نخوانده است ، بعد از رکوع قضا کند.⁽⁸⁾ 

11 - اگر نمازگزار در سجده ، یادش بیاید که قنوت را نخوانده ، مستحب است که بعد از سلام ، قنوت را قضا کند.⁽⁹⁾ 

12 - مستحب است که ماءموم در قنوت از امام متابعت کند؛ اگر چه ماءموم در رکعت دوم به جماعت نرسیده باشد.(رکعت اول ماءموم باشد).⁽¹⁰⁾

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- توضیح المسائل ، م 1117. 

2- توضیح المسائل ، م 1117. 

3-توضیح المسائل ، م 1118. 

4- توضیح المسائل ، م 1117. 

5-توضیح المسائل ، م 1119. 

6- توضیح المسائل ، م 1120. 

7- توضیح المسائل ، م 1121. 

8- توضیح المسائل ، م 1121. 

9- توضیح المسائل ، م 1121. 

10-النضید، ج 2، ص 343.

مستحبات تشهد و سلام

1 - مستحب است که نمازگزار در حال تشهد، بر ران چپ خود بنشیند و روى پاى راست را بر کف پاى چپ بگذارد.⁽¹⁾ 

2 - مستحب است که پیش از تشهد بگوید: ((الحمدلله )) یا بگوید:بسم اللّه و بالله و الحمدلله و خیر الاسماء لله .⁽²⁾

3 - مستحب است که نمازگزار در حالت تشهد، دستها را بر ران ها گذاشته و انگشت ها را به یکدیگر بچسباند.⁽³⁾

4 - نگاه کردن به دامان خود، مستحب است .⁽⁴⁾

5 - مستحب است که انسان بعد از تمام شدن تشهد بگوید: و تقبل شفاعته و ارفع درجته ⁽⁵⁾.

6 - مستحب است که در حالى که نشسته و بدنش آرام است ، بگوید: السلام علیک ایها النبى و رحمة اللّه و برکاته .⁽⁶⁾

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- توضیح المسائل ، م 1103. 

2- توضیح المسائل ، م 1103. 

3- توضیح المسائل ، م 1103. 

4- توضیح المسائل ، م 1103. 

5- توضیح المسائل ، م 1103. 

6-توضیح المسائل ، م 1105.